🌨️ Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego Forum

So, 14-09-2013 Forum: Zaburzenia słuchu i mowy - Re: centralne zaburzenie przetwarzania słuchowego czy jest tu ktoś PO Tomatisie? Witam, Przesyłam kopię zapytania, które zadałam na sąsiednim forum, bez większego odzewu niestety. Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego ( APD ) lub Centralne Zaburzenia. Przetwarzania Słuchowego ( CAPD ), to zaburzenia pracy zmysłu słuchu wynikające. z nieprawidłowości na poziomie CUN ( przy prawidłowej budowie i pracy części obwodowej, czyli uszu). Mówiąc inaczej, są to problemy ze słyszeniem części dźwięków mimo prawidłowego Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (ang. Auditory Processing Disorder APD lub Central Auditory Processing Disorder CAPD) są nieprawidłowościami w przetwarzaniu słuchowym na poziomie neuronalnym, które nie wynikają z zaburzeń funkcji poznawczych czy językowych. Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (APD), to zaburzenia pracy zmysłu słuchu, które wynikają z nieprawidłowości na poziomie centralnego układu Słowa kluczowe: jakość życia rodziny • FQOLS-2006 • zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD) • dziecko z APD • wsparcie spo-łeczne • wsparcie w ramach specjalistycznych usług Witam, czy gdzieś można zrobić badanie/diagnozę na przetwarzanie słuchowe dla 4 latał na NFZ? Trójmiasto i okolice, północną Polska ale dojadę wszędzie :) Szacuje się, że w każdej klasie szkoły podstawowej jest średnio jedno dziecko z zaburzeniami przetwarzania słuchowego (CAPD). Do gabinetu AUDIOCLINIC trafia bardzo dużo dzieci na diagnostykę w kierunku niedosłuchu centralnego czyli zaburzeń przetwarzania słuchowego. Najprościej poznać takie dziecko po roztrojonych nerwowo CAPD - Central Auditory Processing Disorder - centralne przetwarzanie informacji słuchowej. Nazewnictwo to funkcjonuje w Polsce, dlatego kiedy spotkamy się z pojęciem "zaburzenia CAPD (APD)" - wiemy, że chodzi o zaburzenia przetwarzania słuchowego. Najpierw trzeba jednak wiedzieć czym w ogóle jest przetwarzanie słuchowe. Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (CAPD) jedną z przyczyn trudności w uczeniu się; Regulamin szkoleń; Publikacje. Dziecko w równowadze; Uczę się z Mozartem; Nasz zespół; Artykuły; Współpracujemy z; Kontakt Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego Centralne Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (czyli w skrócie APD lub CAPD) to zaburzenia pracy zmysłu słuchu wynikające z nieprawidłowości funkcjonowania na poziomie Centralnego Układu Nerwowego przy prawidłowej budowie i pracy uszu. Centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (CAPD) to zespół objawów, które wynikają z deficytów opracowania informacji akustycznej w ośrodkowej części układu słuchowego, pomimo prawidłowej czułości słuchu (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10). Stanowią częstą przyczynę trudności w nauce, U dzieci z dyslalią częściej niż w populacji dzieci zdrowych występują centralne zaburzenia słuchu. 2. Zaburzenia centralnych procesów przetwarzania słuchowego występujące u dzieci z dyslalią mogą tłumaczyć napotkane trudności terapeutyczne. Konflikt interesu/ Conflicts of interest. Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu sU32. W pracy zostało przedstawione studium przypadku dziewczynki, uczennicy klasy szóstej szkoły podstawowej, z możliwościami intelektualnymi na poziomie przeciętnym, dysharmonijnym rozwojem poszczególnych sfer poznawczych oraz opóźnionym rozwojem mowy. Zgodnie z opiniami, które dziewczynka posiada4, nie zdiagnozowano u niej zaburzeń przetwarzania słuchowego, zwrócono jed-nak w tych dokumentach uwagę na duże trudności słuchowe dziecka i wynika-jące z tego problemy w edukacji szkolnej (por. Przybyla, 2014–2015, s. 401–413). W niniejszym opracowaniu zostały przedstawione: dotychczasowe wyniki badań dziecka – psychologicznych, pedagogicznych, neurologicznych, badanie i terapia przeprowadzone według wytycznych metody Indywidualnej Stymulacji Słuchu Johansena (JIAS) oraz uzyskane rezultaty po zakończeniu treningu słuchowego. Pierwsza diagnoza dziecka według tej metody odbyła się w 2018 roku. Nauczyciel-ka języNauczyciel-ka polskiego i wychowawczyni dziewczynki, która jest również logopedą, zaproponowała, aby w związku z występującymi u dziecka trudnościami słucho-wymi i problemami szkolnymi poddać je treningowi słuchowemu. Dziewczynka uzyskała zgodę neurologa na odbycie treningu słuchowego metodą Johansena. Dane z wywiadu, kwestionariusza, dokumentacji medycznej Dziewczynka urodziła się o czasie, siłami natury, otrzymała 10 punktów w skali Apgar. Do 13. miesiąca życia, według mamy, dziecko rozwijało się prawid- łowo. Występował u dziewczynki gest wskazywania palcem, komunikowała się z otoczeniem za pomocą kilkunastu słów. W 13. miesiącu życia dziewczynka przyjęła szczepionkę i nastąpił regres w jej rozwoju (takiego zdanie jest mama). Dziewczynka przestała mówić, zaczęła cofać się w rozwoju. W inwentarzu słów zostały słowa mama, tata, baba. Źródłem komunikacji stało się „mruczenie”, gesty oraz wydawanie nieartykułowanych dźwięków. Kiedy dziewczynka miała 2 lata i 11 miesięcy, otrzymała opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, która obejmowała cały okres edukacji przedszkolnej. Zespół orzekający stwierdził znacznie opóźniony w stosunku do wieku życia poziom rozwoju umysłowego, niski poziom komunikacji języko-wej i deficyty w zakresie zachowań społecznych – w konsekwencji prowadzące 4 Dziewczynka posiada opinię psychologiczną i opinię dotyczącą rozwoju procesów integra- cji sensorycznej wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Poradnia nie dysponuje testami oceniającymi procesy przetwarzania słuchowego. Wykonuje testy oceniające percepcję słuchową. do istotnej dysharmonii w funkcjonowaniu dziecka. Dziewczynka uczęszczała na terapię logopedyczną, pedagogiczną, z zakresu integracji sensorycznej. Była konsultowana w poradni chorób metabolicznych, gdzie uzyskała ujemny wynik testu. U dziewczynki wykluczono całościowe zaburzenia rozwoju. W wieku 3 lat (2010 rok) wykonano badanie EEG, które wskazywało na zmia-ny w okolicy czołowo-centralno-skroniowej z przewagą strozmia-ny lewej. Badania EEG wykonywano co rok, aż do 2018 roku. Wyniki badań pokazywały utrzy-mujące się zmiany czynności mózgu (2015 – zmiany zlokalizowane w okolicy czołowo-centralno-skroniowej z przewagą strony prawej; 2016 – zmiany zlo-kalizowane i uogólnione, 2017 – zmiany zlozlo-kalizowane w okolicy czołowo--centralno-skroniowej z przewagą strony prawej). W 2018 roku badanie EEG nie wykazało nieprawidłowości, dziewczynka uzyskała diagnozę o prawidło-wym stanie neurologicznym. Zalecono kontrolne badanie EEG co dwa lata. Od 2012 roku, przez około dwa lata (z przerwami), dziewczynka przyjmowała leki przepisane przez neurologa (mama nie pamięta jakie). U dziewczynki na podstawie badania audiometrycznego w przychodni (2018 roku) stwierdzono prawidłowy słuch fizyczny. Z informacji psychologiczno-pedagogicznej z Ośrodka Rehabilitacji Słuchu i Mowy w Siedlcach sporządzonej w 2012 roku wynika, że u dziecka w wyniku intensywnej terapii: logopedycznej, pedagogicznej, psychologicznej, integracji sensorycznej, do której prowadzenia włączyli się rodzice, poprawiło się funkcjo-nowanie w zakresie wszystkich sfer. Szczególnie rozwinęła się koncentracja uwagi oraz komunikacja werbalna dziewczynki, zasób słownictwa biernego i czynnego. W 2014 roku dziecko otrzymało ocenę rozwoju integracji sensorycznej, w której stwierdzono zaburzenia integracji sensorycznej w zakresie kontroli posturalnej i ocznej oraz modulacji sensorycznej. Opinia psychologiczna z 2018 roku wydana przez Poradnię Psychologiczno--Pedagogiczną w Stoku Lackim wskazuje na poziom możliwości intelektual-nych dziecka poniżej przeciętnej oraz dysharmonijny rozwój poszczególintelektual-nych sfer poznawczych. W opinii wskazano występujące u dziecka deficyty poznawcze, które mogą mieć wpływ na trudności w nauce. Rozwój powyżej przeciętnej odnotowano w wypadku spostrzegawczości wzro-kowej i koordynacji wzrokowo-ruchowej. Adekwatnie do wieku rozwija się umie-jętności: logicznego wnioskowania na podstawie materiału konkretnego, ujmo-wania zależności przyczynowo-skutkowych, wychwytyujmo-wania relacji czasowych, identyfikowania istotnych momentów w spostrzeganych sytuacjach społecznych. Na właściwym poziomie rozwojowym znajdują się również: myślenie pojęciowe na podstawie materiału werbalnego, rozumienie społeczne, zdolność do uczenia się nowych umiejętności wzrokowo-ruchowych, zdolność do sprawnego prze-twarzania danych. wysłu-chiwaniem materiału werbalnego, koncentracją uwagi na materiale słuchowym. Stwierdzono obniżone funkcjonowanie pamięci operacyjnej i niższy od przecięt-nego poziom zdolności arytmetycznych. Rezultatem nieprawidłowości w funk-cjonowaniu bezpośredniej pamięci słuchowej są trudności z zapamiętywaniem dyktowanych zdań, zapamiętywaniem dwóch poleceń jednocześnie. Obniżone są również analiza i synteza wzrokowa, przez co dziewczynka ma trudności w odtwarzaniu form graficznych, popełnia błędy w czytaniu: myli litery kształto- podobne, czyta nierytmicznie, literuje, oraz pisaniu: opuszcza drobne elementy graficzne liter, myli litery podobne kształtem, popełnia błędy ortograficzne. Ma trudności z zapamiętywaniem – wzbogacaniem wiedzy, zdolnością do jej gro-madzenia i odtwarzania. Na prośbę rodzica została wystawiona opinia przez nauczycielkę języka pol-skiego, zawierająca następujące informacje na temat dziecka: Dziewczynka mimo tego, że zna podstawowe zasady i reguły ortograficzne, popełnia bardzo liczne błędy w tym zakresie w pracach pisemnych. Ma duże trudności z zapamięta-niem wzrokowym poprawnego obrazu zapisywanych słów. Zdarza się, że w jed-nym tekście ten sam wyraz zapisuje z różjed-nymi błędami. Błędy popełniane przez dziewczynkę dotyczą pisowni wyrazów z literami rz, ż, u, ó, ch, h, jak również pisowni łącznej i rozłącznej. W pracach pisemnych występuje duża liczba błę-dów interpunkcyjnych. Dziewczynka ma duże trudności słuchowe, co znajduje odzwierciedlenie w pracach pisemnych: myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne (np.: p: b, t: d), głoski ustne z nosowymi (np.: d: n, b: m, e: ę), głoski o odmien-nym miejscu artykulacji (np.: s: š, s: š: ś, z: ž: ź, c: č: ć). Poziom graficzny pisma nie budzi zastrzeżeń – pismo jest czytelne. Duże trudności dotyczą tempa pisania, jest ono bardzo wolne. W samodzielnych pracach pisemnych dziecka występuje duża liczba błędów językowych, stylistycznych, pojawiają się liczne powtórzenia oraz błędy gramatyczne. Informacje podane przez nauczycielkę można potwier-dzić, przeglądając zeszyty dziewczynki (ilustracja 1). Dziewczynka czyta wolno i nierytmicznie. Podczas czytania myli litery o podobnym kształcie, zmienia końcówki wyrazów. Wyrazy długie, nowe, trudne dzieli na sylaby. Szybko się męczy podczas czytania. Ma duże trudności ze zrozu-mieniem czytanego tekstu, nawet z wychwyceniem głównego wątku. Występują u niej duże problemy w samodzielnym wypowiadaniu się, formułowaniu wnio-sków, uogólnianiu, myśleniu abstrakcyjnym. Na lekcji nie podejmuje się zadań z własnej inicjatywy. W sytuacjach wymagających wykonania zadań na lekcjach reaguje wzmożonym napięciem. Jest niepewna swojej wiedzy, umiejętności, ma niską samoocenę. Jest nieśmiała i niechętnie podejmuje współpracę. W zachowa-niu dziecka widać labilność – łatwo przechodzi od radości do smutku, zwłaszcza przy nawet niewielkich trudnościach. Ilustracja 1. Strona z zeszytu badanego dziecka – widoczne liczne błędy w pisowni głosek nosowych, mylenie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, błędy ortograficzne Źródło: Materiały z badań własnych. W maju 2020 roku dziewczynka przeszła badania w poradni psychologiczno--pedagogicznej pod kątem specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Dziecko nadal uczęszcza na terapię psychologiczną i logopedyczną, podczas której wyko-nuje ćwiczenia słuchowe oraz ćwiczenia językowe, w tym rozwijające słownic-two, pracuje nad ortografią. Rodzice na co dzień wkładają dużo pracy w pomoc dziecku w odrabianiu lekcji. Ze względu na trudności z rozumieniem czytanego tekstu, dziewczynka odsłuchuje audiobooki z lekturami szkolnymi, śledząc jed-nocześnie tekst w książce. Dziewczynka ma duże zdolności plastyczne (ilustracja 2), które rozwija pod opieką profesjonalisty. W przerwach w czasie odrabiania lekcji bardzo często wykonuje rysunki. Ilustracja 2. Prace plastyczne badanego dziecka Prezentacja wyników terapii według metody Indywidualnej Stymulacji Słuchu Johansena (JIAS) Na podstawie dokładnego wywiadu z matką oraz wpisanych przez nią danych do kwestionariusza z metody Johansena uzyskano następujące dodatkowe infor-macje na temat funkcjonowania dziecka: ■rozwój motoryczny: obecnie ma jedynie trudności w grach zespołowych z powo-du trudności z koordynacją ruchową; ■stan emocjonalny i rozwojowy dziecka (uwaga, koncentracja, agresja, nastro-je itp.): wierci się na krześle, gdy się denerwuje, nie umie sobie radzić w sytu-acjach porażki, ma trudności z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego, wymaga pomocy rodziców w odrabianiu lekcji; ■rozwój mowy: mowa monotonna, trudności z dobraniem odpowiednich wyra-zów podczas wypowiedzi ustnej, rozmowy, wypowiadaniem zdań złożonych, wymową długich wyrazów, zadawaniem pytań, brak śmiałości do rozpoczęcia rozmowy; ■funkcje słuchowe: trudności z analizą i syntezą fonemową, sylabową, rozumie-niem i wykonarozumie-niem poleceń ustnych, koncentracją uwagi i skupierozumie-niem się na głosie nauczyciela, odpowiedzią na pytania (robi to powoli), pracą w hałasie; lepiej pracuje indywidualnie; w ciągu dnia jest zmęczona, „wyłącza się”; usłysza-ne polecenia często wykonuje nieprawidłowo, ze względu na brak rozumienia ich treści; ma trudności z samodzielnym wykonywaniem zadań, odrabianiem lekcji; na lekcji rozpraszał ją dźwięk wydawany przez mazak i ołówek, którymi pisała koleżanka ze szkolnej ławki. W trakcie pierwszego badania dziewczynka bez problemu wykonała wszyst-kie testy, nie było konieczności powtarzania instrukcji. W próbach określających lateralizację otrzymała wyniki świadczące o dominacji prawostronnej w odnie-sieniu do oka, ręki, nogi (preferencja ucha została oceniona na podstawie bada-nia obuusznego, wyniki zostaną przedstawione w dalszej części artykułu) oraz lewostronnej w odniesieniu do półkuli mózgu odpowiedzialnej za procesy prze-twarzania mowy. Następnie zostało przeprowadzone badanie audiometryczne, na początku jednouszne, a następnie obuuszne. Na podstawie badania audiometrycznego jednousznego (badania audiometrii tonalnej) zostało u dziecka wykluczone obwodowe uszkodzenie słuchu. Wyniki dla ucha lewego mieściły się w progach słuchowych od −5 dB do 15 dB, dla ucha prawego od −10 dB do 5 dB (tabela 1, ilustracja 3). Tabela 1. Wyniki pierwszego badania audiometrycznego Częstotliwość [Hz] 125 250 500 750 1000 1500 2000 3000 4000 6000 8000 Wynik [dB] ucho lewe 15 5 −5 0 5 5 5 5 5 5 15 ucho prawe 5 −10 −5 −5 −10 15 −5 −10 5 −5 −5 Źródło: Opracowanie własne. Ilustracja 3. Audiogram – krzywa progu słyszenia dla przewodnictwa powietrznego uzyskana w pierwszym badaniu Źródło: Materiały z badań własnych. Krzywa ucha prawego położona była nad krzywą ucha lewego. Obie krzywe w zakresie częstotliwości: od 125 Hz do 750 Hz ucho lewe, a od 125 Hz do 1000 Hz i na 8000 Hz ucho prawe były położone nad optymalną krzywą uwagi słuchowej, co wskazuje na nadwrażliwość na dźwięki w tych częstotliwościach. Na częstot- liwości 1500 Hz krzywa ucha lewego znajdowała się nad krzywą ucha prawego. Badanie audiometryczne obuuszne obejmowało badanie obuuszne na pozio-mie 20 dB i badanie nadprogowe. Ta część badania interpretowana jest na pod-stawie wykonania działania matematycznego, według ściśle określonego wzoru, z wykorzystaniem rezultatów uzyskanych oddzielnie w wypadku ucha lewego i prawego. Wynik badania wskazuje na preferencję ucha prawego. Podczas następnego etapu diagnozy przeprowadzono test dychotyczny (został opisany we wcześniejszej części artykułu), polegający na powtarzaniu wyrazów zasłyszanych przez słuchawki. Dziewczynka uzyskała wysokie wyniki w testach mowy izolowanej – testach A i B. Na 20 możliwych poprawnych odpowiedzi uzyskała w wypadku prawego i lewego ucha taki sam wynik – 17 poprawnie powtórzonych wyrazów. Niskie rezultaty uzyskała w testach zakłóceń korelacji w odniesieniu do obu uszu – testach C i D. W teście C udzieliła jedynie 8 pra-widłowych odpowiedzi, natomiast w teście D wypowiedziała jedynie poprawnie 9 wyrazów usłyszanych w lewym uchu. W teście E, w którym słyszała wyrazy w obu uszach i miała powtórzyć usłyszane pary wyrazów, prawidłowo powtórzyła jedynie 3 pary na 20 (tabela 2). Tabela 2. Wyniki testu dychotycznego podczas pierwszego badania (poprawne odpowiedzi na 20 możliwych) Test A Test B Test C Test D Test E Ucho prawe: 17 Ucho lewe: 17 Ucho prawe: 8 Ucho lewe: 2 Ucho lewe: 9 Ucho prawe: 2 Ucho lewe: 6 Ucho prawe: 8 Pary wyrazów: 3 Źródło: Opracowanie własne. Wyniki badań, jak również dane z wywiadu i przedstawionej dokumentacji, potwierdziły trudności słuchowe dziewczynki i konieczność przeprowadzenia treningu słuchowego. Dziewczynka wysłuchała 6 płyt. Pierwszą i drugą płytę słuchała przez 8 tygodni. Kolejne przez 10 tygodni. Ostatnia płyta była słucha-na przez 12 tygodni, ponieważ zawierała 2-tygodniowy program wyjścia (przez 10 tygodni dziecko słucha płyty przez 6 dni, a przez 2 tygodnie tylko w wyzna-czone dni). Po każdym z etapów terapii, czyli odsłuchaniu przez dziewczynkę danej płyty według założonego planu, było wykonywane badanie kontrolne w celu sprawdzenia efektywności terapii. Obejmowało ono: wywiad z matką, który miał dostarczyć informacji dotyczących zmian w funkcjonowaniu dziecka, regularno-ści słuchania, poprawnoregularno-ści zakładania słuchawek, chorób przebytych na danym etapie (zwłaszcza chorób górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha), badanie audiometryczne oraz test dychotyczny. W przypadku nieustalonej lub skrzyżo-wanej lateralizacji po każdym etapie jest wykonywane badanie lateralizacji. Zmiany w funkcjonowaniu dziecka były widoczne na każdym etapie terapii. Terapia pozytywnie wpłynęła na osiągnięcia szkolne. Wyraźne zmiany stwier-dzono w poszczególnych testach wykonywanych w ramach metody. W badaniu audiometrycznym zmieniło się położenie krzywych słuchowych. Krzywa ucha prawego położona była nad krzywą ucha lewego lub były umieszczone na tych samych progach słuchowych. Zmniejszyła się nadwrażliwość słuchowa dziecka w zakresie 125–1000 Hz w wypadku obydwu uszu (tabela 3). Tabela 3. Wyniki badania audiometrycznego po zakończeniu terapii Częstotliwość [Hz] 125 250 500 750 1000 1500 2000 3000 4000 6000 8000 Wyniki [dB] ucho lewe 15 10 5 5 5 5 5 5 10 5 5 ucho prawe 10 10 5 −5 5 −5 0 −10 5 −5 − 5 Źródło: Opracowanie własne. Obuuszne badanie audiometryczne, jak w wypadku pierwszego badania, wskazało na preferencję ucha prawego (wyniki badania obu usznego na poziomie 20 dB oraz badania nadprogowego). Dziewczynka osiągnęła dosyć dobre wyniki w teście dychotycznym, przy maksymalnej liczbie prawidłowych odpowiedzi 20 (tabela 4). Tabela 4. Wyniki testu dychotycznego po zakończeniu terapii (poprawne odpowiedzi na 20 możliwych) Test A Test B Test C Test D Test E Ucho prawe: 18 Ucho lewe: 18 Ucho prawe: 16 Ucho lewe: 2 Ucho lewe: 14Ucho prawe: 3 Ucho lewe: 11 Ucho prawe: 13 Pary wyrazów: 10 Źródło: Opracowanie własne. Zarówno mama, jak i sama dziewczynka zauważyły, że w znacznym stopniu polepszyła jej się pamięć i skupienie uwagi (więcej treści zapamiętuje z zajęć, nie musi jeszcze raz wszystkiego opracowywać w domu, jest w stanie dłużej skupić uwagę), krócej przygotowuje się do zajęć, sprawdzianów (prace domowe i nauka zajmują jej mniej czasu). Dziewczynka dużo zapamiętuje z lekcji, np. mimo że się nie przygotowywała w domu, dostała czwórkę z kartkówki z historii. Mama twierdzi, że wcześniej tak się nie zdarzało, musiała za każdym razem pomagać dziecku w nauce, opracowywać dane treści, aby uzyskało pozytywną ocenę. Do momentu podjęcia terapii dziewczynka nie odrabiała sama lekcji, czekała na mamę, aż wróci z pracy i jej pomoże. Po przebyciu terapii dziecko przeważnie samo odrabia lekcje (dziewczynka twierdzi, że więcej zapamiętuje z zajęć i wie, jak zrobić zadanie). W szkole nauczyciele również zauważyli poprawę w funkcjo-nowaniu dziecka, co przenosi się na jej wyniki w nauce. Podsumowanie Problemy słuchowe w analizowanym przypadku trzynastoletniej dziewczynki ujawniły się jako trudności w rozumieniu wypowiedzi ustnych, w koncen-tracji uwagi i skupieniu się na głosie nauczyciela, w pisaniu ze słuchu. Problemy dziecka potwierdziły wyniki testów przeprowadzonych w ramach diagnozy meto-dą Johansena – położenie krzywych słuchowych względem siebie, niskie wyniki testu dychotycznego. Na podstawie przedstawionych wyników badań i rezultatów terapii można stwierdzić, że w omawianym przypadku terapia metodą Indywi-dualnej Stymulacji Słuchu Johansena przyniosła bardzo dobre wyniki. Trudności słuchowe dotykają coraz więcej dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Szczególnie uciążliwe stają się w momencie podejmowania przez dzieci obowiązku szkolnego. U części z nich będziemy mieli do czynienia jedynie z trudnościami słuchowymi, a u części – z zaburzeniami przetwarzania słucho-wego. Bardzo ważne jest więc, aby wyposażyć nauczycieli, pedagogów, logopedów, psychologów w rzetelną wiedzę na temat trudności dzieci z tego typu deficytami oraz możliwości diagnozowania tych zaburzeń. Bardzo często podjęty odpowied-nio wcześnie trening słuchowy wpłynie znacząco na poprawę funkcjonowania dziecka w środowisku szkolnym i uchroni je przed niską samooceną, zaburze-niami emocjonalnymi (Przybyla, Kasica-Bańkowska, 2012, s. 206–216). Rodzice obecnie mogą skorzystać z wielu form terapii słuchowych. Bardzo często bory-kają się z trudnością wyboru odpowiedniego treningu. Dlatego tak ważne jest, aby literatura była uzupełniana o opracowania poświęcone badaniom naukowym ukierunkowanym na ocenę skuteczności zastosowania danej metody. Bibliografia Borowiecka, R. (2010). Dziecko w równowadze – ćwiczenia równoważne i koordynacyjne, stymulu-jące prawidłowy rozwój ruchowy, poznawczy i emocjonalny. Warszawa: Centrum Edukacji Dia-gnozy i Terapii Psychologiczno-Pedagogicznej Renata Borowiecka. Centrum Metody Johansena IAS. [data dostępu: Centrum Metody Johansena IAS (2013). Materiały szkoleniowe z Kursu wprowadzającego do meto-dy Johansena. Warszawa. Centrum Metody Johansena IAS (2014). Materiały z superwizji metody Johansena. Warszawa. Centrum Metody Johansena IAS (2018). Materiały z superwizji metody Johansena. Warszawa. Keith, (2004). Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego – postępy w rozumieniu istoty choroby. Otolaryngologia, 3(1), 7–14. Keith, (2005). Zaburzenia procesów przetwarzania słuchowego. W: M. Śliwińska-Kowalska (red.), Audiologia kliniczna (s. 367–375). Łódź: Oficyna Wydawnicza Mediton. Kruczyńska, A., Kurkowski, (2012). Centralne procesy przetwarzania słuchowego u dzieci kształconych i niekształconych muzycznie a wyniki w nauce. Nowa Audiofonologia, 1(3), 56–61. Kruczyńska, A., Kurkowski, (2013). Muzyka i jej oddziaływanie na organizm człowieka. Nowa Audiofonologia, 2(3), 24–29. Kurkowski, (2013). Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Kurkowski, (2017). Trudności słuchowe a ośrodkowe zaburzenia przetwarzania słuchowego z perspektywy logopedii. Logopedia, 46, 105–111. Metoda Tomatisa. Publikacja końcowa projektu „Uwaga! Sposób na sukces” (2013). Praca zbiorowa. Gdańsk. Polewczyk, I. (2014). Dziecko z CAPD (Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego) w szkole – strategie diagnostyczne i terapeutyczne. W: J. Skibska (red.), Dziecko z wadą słuchu oraz Centralnymi Zaburzeniami Przetwarzania Słuchowego (CAPD). Wybrane problemy (s. 11–26). Kraków: Libron – Filip Lohner. Przybyla, O., Kasica-Bańkowska, K. (2012). Diagnoza różnicowa dzieci i młodzieży z zaburze-niami centralnych procesów przetwarzania słuchowego. Nowa Logopedia, 3, 203–216. Przybyla, O., Wall, C. (2012). Ocena sprawności grafomotorycznej ucznia z zaburzeniami cen-tralnych procesów przetwarzania słuchowego – spostrzeżenia i wnioski. Forum Logopedyczne, 20, s. 219–235. Przybyla, O. (2014–2015). Zaburzenia centralnych procesów przetwarzania słuchowego. Studium przypadku jedenastoletniego chłopca. Logopedia, 43–44, 397–414. Przybyla, O. (2017). W trosce o stan rozwoju wyższych funkcji słuchowych u dzieci – propozycja przesiewowych diagnoz na podstawie platformy APD Medical. Logopedia, 46, s. 111–123. Rostkowska, J., Kobosko, J., Kłonica, (2013). Problemy emocjonalno-społeczne i behawio-ralne u dzieci z centralnymi zaburzeniami przetwarzania słuchowego (CAPD) w ocenie rodzi-ców. Nowa Audiofonologia, 2(1), 29–35. Senderski, A. (2014). Rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u dzieci. Otolaryngologia, 13(2), 77–81. Zaborniak-Sobczak, M., Bieńkowska, Senderski, A. (2018). Centralne zaburzenia przetwa-rzania słuchowego: od teorii do praktyki edukacyjnej. Wybrane problemy. Niepełnosprawność. Prelegentka: mgr Natalia Czajka | Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Według definicji American Speech-Language-Hearing Association (ASHA) centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (CAPD – Central Auditory Processing Disorders) odnoszą się do trudności w przetwarzaniu informacji słuchowej na poziomie centralnego układu nerwowego, przy prawidłowej budowie i pracy części obwodowej. Są to procesy będące podstawą takich umiejętności jak: lokalizacja i lateralizacja dźwięków, różnicowanie dźwięków, rozpoznawanie wzorców dźwiękowych, analiza czasowych aspektów sygnału dźwiękowego oraz integracja czasowa dźwięków. Zaburzenia centralnych procesów przetwarzania słuchowego w znaczący sposób mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie osób nimi dotkniętych, a do najczęściej wymienianych trudności, z jakimi się borykają, należą między innymi: • trudności w słyszeniu w hałasie, • trudności w spełnianiu poleceń słownych, • trudności w spełnianiu złożonych poleceń, • przekręcanie podobnie brzmiących słów, • częste prośby o powtórzenie, • łatwe rozpraszanie się, • trudności w czytaniu i pisaniu, • trudności w koncentracji uwagi, • nadwrażliwość na głośne dźwięki. Trudności te mogą występować pojedynczo lub współwystępować (w różnym nasileniu oraz formie) z innymi zaburzeniami. Szacuje się, że centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego występują u 2-3 proc. dzieci, jednakże jako trudności w przetwarzaniu słuchowym współwystępujące z innymi zaburzeniami mogą sięgać kilkudziesięciu procent, np. problem ten dotyczy 30 proc. dzieci z dysleksją i nawet 50 proc. dzieci z SLI. Zgodnie z danymi dostępnymi w literaturze w terapii pacjentów z trudnościami w przetwarzaniu słuchowym proponuje się trzy podejścia: • przekształcanie środowiska szkolnego, • uczenie dziecka strategii kompensujących jego trudności, • stosowanie treningów słuchowych ukierunkowanych na konkretny deficyt. Jednym z nowoczesnych treningów słuchowych opracowanych dla opisywanej grupy jest Stymulacja Polimodalnej Percepcji Sensorycznej metodą Skarżyńskiego (SPPS-S). Jest to terapia mająca zastosowanie w wielu różnych grupach zaburzeń współwystępujących z zaburzeniami przetwarzania słuchowego. Programy SPPS-S zostały opracowane dla 6 grup pacjentów wykazujących trudności w przetwarzaniu słuchowym współwystępujące z następującymi trudnościami: • opóźnionym rozwojem mowy, • dyslalią (zaburzenie mowy polegające na nieprawidłowej realizacji fonemów, czyli najmniejszych elementów składowych wyrazów, spowodowane wadami w ukształtowaniu lub uszkodzeniem peryferyjnych organów artykulacyjnych, takich jak wargi, zęby, język czy podniebienie), • trudnościami w koncentracji uwagi, • trudnościami w czytaniu i pisaniu, • jąkaniem, • zaburzeniami głosu. Podczas terapii metodą SPPS-S angażowane są różne zmysły (słuch, wzrok, dotyk). Ćwiczenia mają na celu poprawienie ich integracji i koordynacji. Innowacyjnym elementem metody jest połączenie stymulacji słuchowej z treningiem psychologicznym. Można dobrze słyszeć, ale czasami niewłaściwie interpretować pod względem emocjonalnym docierające do nas informacje. Taka niewłaściwa interpretacja jest nie tylko źródłem nieporozumień i rodzi problemy w relacjach społecznych, ale też staje się powodem narastającej frustracji: „nie rozumiem innych, inni mnie nie potrafią zrozumieć”. W konsekwencji pojawiają się trudne zachowania – wybuchy agresji, narastający lęk, czasem także zaburzenia na tle psychologicznym. Dlatego w terapii SPPS-S połączenie treningu funkcji słuchowych z elementami terapii psychologicznej ma tak istotne znaczenie, a efekty tej terapii dają o wiele lepsze wyniki od innych stosowanych sposobów leczenia. Terapia prowadzona jest za pomocą zestawu SPPS-S, w którego skład wchodzą: iPad, słuchawki na przewodnictwo powietrzne i kostne z wbudowanym mikrofonem oraz przystawka SPPS-S, w której zastosowano szereg modyfikacji dźwięku, filtracje różnego typu, separację drogi powietrznej i kostnej, a także zmiany w natężeniu i czasie trwania dźwięku. Terapia może być przeprowadzana w placówce terapeutycznej lub w domu. Decyzję o formie terapii podejmują terapeuci wraz z rodzicami małego pacjenta. Terapia w domu jest wygodniejsza, gdyż pacjenci wypożyczający sprzęt do domu nie muszą codziennie przyjeżdżać do ośrodka na zajęcia. Jednak podejmując decyzję, należy brać pod uwagę także możliwości pacjenta oraz trudności, na jakie napotyka – czasem praca w grupie może być dodatkowym atutem albo wręcz przeciwnie. Dzięki atrakcyjnej formie prowadzonych zajęć dzieci nie mają poczucia, że muszą spełnić przykry obowiązek, lecz biorą udział w terapii z przyjemnością. Ewa Gwiazdowicz-Włodarczyk Ważna jest wczesna diagnoza Red. Ewa Gwiazdowicz-Włodarczyk | „Puls” W profilaktyce i terapii w zaburzeniach przetwarzania słuchowego w chorobach centralnego układu nerwowego bardzo ważna jest wczesna, właściwa diagnoza, która ukierunkuje pracę terapeutyczną z dzieckiem. Pozwala to uniknąć opóźnień w rozwoju mowy i problemów w nauce szkolnej. Jednak większość z testów przeprowadzonych w celu sprawdzenia centralnych zaburzeń przetwarzania słuchowego wymaga odpowiedniego wieku, czyli ukończonych 7 lub 8 lat, dlatego wiele dzieci nie jest diagnozowanych wcześniej i dość późno rozpoczyna odpowiednią terapię. Zaburzenia przetwarzania słuchowego bywają często mylnie rozpoznawane, ponieważ wiele zachowań towarzyszy również innym problemom, takim jak trudności w uczeniu się, nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD), a nawet depresja. Wstępną diagnozę może postawić specjalista z poradni psychologiczno-pedagogicznej, która prowadzi działalność diagnostyczną, terapeutyczną, profilaktyczną, doradczą. Jednak właściwe rozpoznanie należy do audiologa bądź otolaryngologa. Należy pamiętać, że układ słuchowy dziecka rozwija się do 15. roku życia, dlatego u większości dzieci z rozpoznaniem APD można jeszcze rozwinąć lepsze umiejętności w okresie, gdy ich układ słuchowy wciąż dojrzewa. Właściwa terapia mowy i języka oraz urządzenia wspomagające słyszenie mogą pomóc dzieciom w rozumieniu dźwięków i rozwijaniu dobrych umiejętności komunikacyjnych. Obecnie w Polsce możliwości oddziaływań terapeutycznych są znaczne, powstaje coraz więcej ośrodków prowadzących terapię zaburzeń przetwarzania słuchowego. Stosuje się standardowe metody pracy terapeutycznej oraz nowoczesne metody rehabilitacji. Problemem jest, że zaburzenia przetwarzania słuchowego rzadko są wykrywane u bardzo małych dzieci. Często nawet pediatrzy mówią rodzicom, że należy jeszcze poczekać, bo „może dziecko z tego wyrośnie, gdy dorośnie”. Panuje przekonanie, np. że chłopcy później zaczynają mówić. Zbyt późno rozpoznaje się problem i rozpoczyna właściwą terapię, co wpływa na naukę, odnalezienie się w grupie itd. U 3-4-latków objawy są często bagatelizowane. Należy więc uczulić i rodziców, i lekarzy, by nie bagatelizowali problemów i wcześnie kierowali dziecko do logopedy, który pomoże postawić diagnozę, czy jest to problem rozwojowy. Dziecko powinno trafić do poradni psychologiczno-pedagogicznej, do logopedy, do neurologopedy jak najwcześniej. Na czym polegają zaburzenia neurologicznych aspektów przetwarzania słuchowego? Na co zwracać uwagę diagnozując? Jakie są profile zaburzeń, które warunkują dalszą terapię? Aktywne, świadome słuchanie ma związek z rozumieniem znaczenia odebranych informacji słuchowych i zależy również od asymetrii czynnościowej półkul mózgowych, właściwego przekazywania informacji słuchowej przez połączenia międzypółkulowe oraz od funkcji poznawczych, takich jak uwaga i pamięć słuchowa. Co wynika z asymetrii czynnościowej? Lewa półkula jest określana jako językowa, analityczna, liniowa, sekwencyjna, co znaczy, że bodźce są w niej analizowane element po elemencie1. W lewej półkuli mózgu istnieje rodzaj „czasowego zegara wewnętrznego odbiorczego i nadawczego”. Dzięki niemu możliwy jest odbiór bodźców słuchowych, które są w sposób linearny uporządkowane w czasie (ocena następstwa bodźców akustycznych, rozpoznanie ich kolejności i wzajemnych relacji). Warunkuje rozumienie i nadawanie przekazów słownych2. Ponieważ mowa to linearny proces przebiegający sekwencyjnie w czasie, ważne jest, aby opracowywanie informacji językowych przebiegało w lewej, sekwencyjnej półkuli mózgu. U większości ludzi ośrodek mowy znajduje się w lewej Prawa półkula jest emocjonalna, przestrzenna, syntetyczna, całościowa – wszystkie cechy bodźca ujmowane są równocześnie. Umożliwia to rozumienie metafor, treści humorystycznych i emocjonalnych oraz kontekstu wypowiedzi poprzez słowa klucze, gdzie kolejność wyrazów nie jest istotna3. Rozumienie i nadawanie mowy polega na rozpoznawaniu i budowaniu sekwencji głosek w sylabach4, sylab w wyrazach, wyrazów w zdaniach, zdań w dłuższych wypowiedziach. Dopiero na linearne jednostki językowe (segmentalne) nakłada się prozodia wypowiedzi (cechy suprasegmentalne, tj. intonacja, akcent, rytm), za której percepcję odpowiada prawa półkula mózgu5. Dominacja stronna narządów ruchu i zmysłów a rozumienie mowy Oprócz asymetrii czynnościowej na poziomie ośrodkowym w procesach przetwarzania informacji ważna jest również dominacja stronna narządów ruchu i zmysłów na poziomie obwodowym. Wiąże się to z faktem, że większość szlaków nerwowych łączących narządy ruchu i zmysłów z mózgiem krzyżuje się. W związku z tym każda półkula mózgowa jest bardziej powiązana z przeciwległą stroną ciała, a połączenie ucha z półkulą przeciwległą jest silniejsze niż z półkulą leżącą po tej samej stronie6. Zatem informacja z prawego ucha trafia przede wszystkim do lewej półkuli mózgu, mimo że istnieją też szlaki przewodzące impulsy po tej samej stronie. Przewaga czynnościowa jednego ucha odgrywa ważną rolę w procesie słuchania. Stopień lateralizacji słuchowej jest jednym z czynników determinujących prawidłowe przetwarzanie słuchowe. W percepcji dźwięków mowy korzystne jest, by prawe ucho było dominujące, gdyż bodźce werbalne z prawego ucha trafiają głównie do lewej półkuli. Połączenie między prawym uchem a lewą półkulą działa szybciej i bardziej efektywnie ze względu na większą liczbę połączeń nerwowych. W przypadku bodźców słownych odbieranych przez lewe ucho droga przebiegu impulsu między uchem a ośrodkami mowy jest dłuższa. Bodźce te są przekazywane najpierw do zaangażowanej w procesy emocjonalne prawej półkuli, a następnie – poprzez ciało modzelowate – do lewej. Wydłuża to ich drogę i czas dotarcia do ośrodka mowy odpowiedzialnego za ich rozumienie. Dlatego właśnie osoba lewouszna często w pierwszej kolejności zwraca uwagę na zabarwienie głosu, ładunek emocjonalny wypowiedzi, a dopiero później – na jej treść. U takiej osoby silne emocje mogą znacznie wpływać na proces jej komunikacji77. Na przetwarzanie zadań językowych w strukturach lewej półkuli mózgu wpływ wywiera również dominacja ręki. Brak dokonania wyboru dominującej ręki oznacza niewykształcenie się lateralizacji funkcji mózgowych. Utrudnia to kształtowanie się funkcji poznawczych, w tym mowy, i wpływa negatywnie na procesy uwagi, pamięci oraz na sprawność manualną. Dziecko oburęczne uruchamia prawopółkulowe strategie przetwarzania bodźców językowych. Objawia się to czasowym „wyłączaniem” słuchania mowy, brakiem uczenia się nowych słów i zwrotów z mowy otoczenia, rozumieniem z kontekstu i sytuacji (co świadczy o niepełnym rozumieniu mowy), wyodrębnianiem z wypowiedzi innych osób jedynie słów kluczowych, trudnościami z różnicowaniem głosek podobnych8. Przewaga ucha, podobnie jak dominacja jednej ręki, powinna być ostatecznie ustalona w wieku pięciu lat9. Integracja półkul mózgowych Choć za większość operacji na materiale werbalnym odpowiada lewa półkula, wyłączenie lub nieprawidłowe funkcjonowanie prawej półkuli powoduje także zaburzenia odbioru i nadawania języka10. Przetwarzanie języka zależy od właściwego współdziałania obu półkul i od stopnia integracji między nimi, tj. od precyzji oraz tempa przesyłania informacji. Szybkość ich przesyłania zależy od wielkości i liczby połączeń w obrębie struktur układu nerwowego, tj. od stopnia dojrzałości i budowy łączącego je ciała modzelowatego (spoidła wielkiego mózgu, corpus callosum) oraz połączeń pomiędzy mózgiem i móżdżkiem. Oddziaływania międzypółkulowe, zachodzące poprzez spoidło, mogą mieć charakter hamujący lub pobudzeniowy. Od mechanizmu hamowania międzypółkulowego i integrującej roli spoidła wielkiego zależą procesy separacji i podzielności uwagi słuchowej, niezbędnej podczas jednoczesnego słuchania kilku osób (dyskusje, praca w grupie)11. Osoba lewouszna często w pierwszej kolejności zwraca uwagę na zabarwienie głosu, ładunek emocjonalny wypowiedzi, a dopiero później – na jej treść. U takiej osoby silne emocje mogą znacznie wpływać na proces jej komunikacji. Ciało modzelowate w procesie uwagi słuchowej W procesie uwagi słuchowej, związane z umiejętnością odseparowania się od dźwięków rozpraszających, zaangażowane są obie półkule mózgowe. Podczas tych procesów aktywność neuronów kory słuchowej półkuli odbierającej mowę ulega zwiększeniu (uwaga słuchowa jest zwiększona), a do półkuli niedominującej ciało modzelowate przesyła informację o zmniejszonej aktywności (uwaga słuchowa w tej korze słuchowej automatycznie maleje). Jest to właśnie efekt hamującego wpływu ciała modzelowatego na półkulę niedominującą dla mowy. Od hamowania wywieranego przez półkulę dominującą dla mowy na korę słuchową półkuli niedominującej zależy zjawisko słyszenia rozdzielnousznego. Gdy do obu uszu jednocześnie są przekazywane różne słowa, jako pierwsze słyszane jest słowo trafiające do dominującego ucha – prawego, jeśli lewa półkula jest dominująca dla mowy. Niedojrzałość ciała modzelowatego powoduje obniżenie jakości procesów separacji i podzielności uwagi słuchowej zależnej od współpracy obu półkul mózgowych12. Układ siatkowaty a uwaga słuchowa W procesie przetwarzania słuchowego istotną rolę odgrywają również procesy uwagi, zależne od pracy układu siatkowatego (struktura pnia mózgu), który odpowiada za modulację, czyli procesy hamowania i pobudzania (wzmacniania) neuronalnej aktywności, tak aby była ona spójna z pozostałymi procesami przebiegającymi w ośrodkowym układzie nerwowym. Zdolność hamowania zbędnych, rozpraszających bodźców, niedopuszczenie ich do kory słuchowej, a tym samym do naszej świadomości, oraz wyodrębnienie spośród licznych docierających do nas bodźców sensorycznych tych najistotniejszych (np. dźwięków mowy) zależy właśnie w znacznym stopniu od tworu siatkowatego13. Co ciekawe, podczas intensywnej stymulacji słuchowej wydziela się norephinephryna – specyficzny dla tworu siatkowatego neurotransmiter o szerokim spektrum działania na centralny układ nerwowy. Odpowiada ona za wprowadzanie w stan czuwania i gotowości do działania, za motywację i emocje14. Z powyższego wynika, że w zasadzie wszystkie programy stymulacji słuchowej, polegające na dostarczaniu zmieniających się dźwięków, stymulują obszar tworu siatkowatego15. Zatem poprzez stymulację słuchową możemy wpływać na poprawę poziomu uwagi. Twór siatkowaty, mający fundamentalne znaczenie w procesach uwagi, może być stymulowany również przez bodźce o innej modalności (dotykowe, przedsionkowe, proprioceptywne, wzrokowe i węchowe). Oznacza to, że terapia SI może być wsparciem w pracy z dziećmi z zaburzeniami uwagi słuchowej. Rola móżdżku w przetwarzaniu bodźców słuchowych Kolejną ważną strukturą związaną z przetwarzaniem bodźców słuchowych (niewerbalnych) jest móżdżek16. Oprócz funkcji kontroli i płynności ruchów oraz utrzymania równowagi móżdżek bierze udział w procesach uwagi, pamięci i percepcji czasu17. Odgrywa istotną rolę w kontroli czasowej, która decyduje o wykonaniu czynności z odpowiednim wyczuciem czasu (ang. timing) i która jest niezbędna w wielu procesach językowych, takich jak: przetwarzanie fonologiczne, konstrukcja zdań, rozumienie zależności składniowych18. Móżdżek współdziała również w zadaniach angażujących sekwencyjną pamięć słuchową oraz w zadaniach fluencji fonologicznej (podawania wyrazów rozpoczynających się na daną głoskę)19. Aktywność tej struktury obserwuje się także w procesach uwagi słuchowej. Uszkodzenie móżdżku skutkuje niemożliwością dokonania oceny, czy dźwięk słyszany jako kolejny jest krótszy, czy dłuższy od poprzednio prezentowanego, a także zaburzoną oceną czasu trwania pauzy pomiędzy tonami (ocena aspektu czasowego)20. Jeśli dysfunkcje narządu słuchu nie dotyczą budowy i pracy jego części obwodowej (tj. ucha), mamy do czynienia z zaburzeniami przetwarzania słuchowego. Twór siatkowaty, mający fundamentalne znaczenie w procesach uwagi, może być stymulowany również przez bodźce o innej modalności (dotykowe, przedsionkowe, proprioceptywne, wzrokowe i węchowe). Oznacza to, że terapia SI może być wsparciem w pracy z dziećmi z zaburzeniami uwagi słuchowej. Zaburzenia przetwarzania słuchowego Zaburzenia przetwarzania słuchowego (APD – Auditory Processing Disorder) to nieprawidłowości w opracowywaniu informacji akustycznej w ośrodkowej części układu słuchowego (na poziomie pnia mózgu, ośrodków podkorowych i kory mózgowej) pomimo prawidłowej czułości słuchu. Przyczynami tych nieprawidłowości mogą być: anomalie w rozwoju mózgu w okresie płodowym, będące skutkiem infekcji wirusowych (takich jak: toksoplazmoza, cytomegalia, grypa), wcześniactwo, uszkodzenia okołoporodowe (niedotlenienie w czasie porodu, wysoki poziom bilirubiny, wylewy do OUN), czynniki uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy we wczesnym dzieciństwie (zapalenia opon mózgowych, urazy głowy, uszkodzenia toksyczne), nadmierne przeciążenie bodźcami słuchowymi i wzrokowymi (wielogodzinne oglądanie telewizji, granie w gry komputerowe lub na innym sprzęcie elektronicznym, słuchanie przez słuchawki głośnej muzyki), które zaburza możliwości filtrowania i selekcji informacji, prowadząc w efekcie do zaburzeń koncentracji uwagi, deprywacja słuchowa, będąca zwykle wynikiem czasowego niedosłuchu wywołanego przewlekłym wysiękowym zapaleniem ucha środkowego lub niewystarczającym poziomem stymulacji słuchowej. Niedojrzałość ciała modzelowatego powoduje obniżenie jakości procesów separacji i podzielności uwagi słuchowej zależnej od współpracy obu półkul mózgowych. Podtypy (profile) zaburzeń APD Zaburzenia przetwarzania słuchowego nie stanowią jednolitego obrazu klinicznego. Mają one swoje określone profile o odmiennych objawach. Andrzej Senderski wśród zaburzeń przetwarzania słuchowego wyróżnia trzy ich podtypy. Deficyt fonologiczny U dzieci z tego typu deficytem występują zaburzenia identyfikacji, różnicowania i zapamiętywania cech akustycznych dźwięków mowy oraz trudności z rozumieniem mowy w hałasie. Zaburzenia odkodowywania cech akustycznych dźwięków przejawiają się w problemach z percepcją szybkich (na poziomie ms.) niewielkich zmian wysokości i głośności dźwięku oraz trudnościach w różnicowaniu fonemów. Nieprawidłowe różnicowanie fonemów jest powodem trudności w czytaniu i pisaniu oraz niewłaściwej artykulacji. Ten typ zaburzeń wiąże się z nieprawidłowym funkcjonowaniem struktur nerwowych w lewym płacie skroniowym (odpowiedź układu nerwowego na szybkie zmiany bodźców akustycznych jest rozmyta). Jest to najczęściej w... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 6 wydań magazynu "Forum Logopedy" Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online Możliwość pobrania materiałów dodatkowych ...i wiele więcej! Sprawdź Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (ang. Auditory Processing Disorder - APD) Słyszenie jest wynikiem tysięcy lat ewolucji ukierunkowanej na uzyskanie informacji o otaczającym nas środowisku i efektywnym komunikowaniu się za pomocą mowy. Ucho ma za zadanie przekazać możliwie pełną informację o otaczającym świecie dźwięków, a zadaniem mózgu jest odpowiednie jej przetworzenie i zinterpretowanie. Możemy więc powiedzieć, że słyszymy mózgiem, a ucho jest ważną ale tylko częścią układu słuchowego. Podczas słyszenia zachodzi wiele złożonych i dynamicznych procesów, których ważnym elementem jest czynnik czasu. Prawidłowa percepcja czasu i kolejności zdarzeń akustycznych jest fundamentem dobrego rozumienia mowy. Sygnały akustyczne po zamianie na impulsy nerwowe są pod różnym kątem analizowane i przetwarzane w ośrodkowej części układu słuchowego. Na rysunku poniżej schematycznie przedstawiono współzależności pomiędzy procesami, które są niezbędne do rozumienia mowy – tzn. do pełnej funkcjonalności słuchu. Kiedy jeden lub kilka elementów tej skomplikowanej sieci procesów jest niedojrzały lub zaburzony dziecko ma problemy ze sprawnym komunikowaniem się za pomocą słuchu i mowy. Zaburzenia te najczęściej ujawniają się u dzieci w okresie przedszkolnym lub w pierwszych klasach szkoły podstawowej, kiedy to gwałtownie rosną wymagania stawiane zmysłowi słuchu. Zgodnie z zaleceniami Amerykańskiego Stowarzyszenia Słuchu i Mowy ASHA, Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego (centralne zaburzenia słuchu) rozpoznaje się w przypadkach, w których co najmniej jedna z poniżej przedstawionych wyższych funkcji słuchowych jest zaburzona: Lokalizacja źródła dźwięku Różnicowanie dźwięków, w tym dźwięków mowy Rozpoznawanie wzorców dźwiękowych Analiza czasowych aspektów sygnału dźwiękowego Umiejętność rozumienia mowy zniekształconej Umiejętność rozumienia mowy w obecności sygnału zagłuszającego (rozumienie mowy w hałasie) Zaburzenia Przetwarzania Słuchowego APD to jedna z przyczyn trudności w uczeniu się dzieci Podstawowe znaczenie dla skutecznej nauki i przyswajania wiedzy kanałem słuchowym mają wymienione wyższe umiejętności (funkcje) słuchowe. Trudności w nauce, w pisaniu i czytaniu oraz częste współistniejące z nimi zaburzenia emocjonalne mogą wynikać z zaburzeń analizy dźwięków na poziomie centralnym. W pierwszych klasach szkoły podstawowej od 3% do 5% dzieci ma objawy zaburzeń przetwarzania słuchowego APD, które gdy są niewykryte i nierehabilitowane w znacznym stopniu ograniczają możliwości nauki i rozwoju tych dzieci. 30% dzieci z dysleksją oraz 40-50% dzieci z trudnościami w nauce ma zaburzenia przetwarzania słuchu Charakterystyczne jest, że częstość występowania zaburzeń APD jest dwukrotnie większa u chłopców. Badania wskazują, że około 30% dzieci z dysleksją oraz 40-50% dzieci z trudnościami w nauce (ang. learning disability) ma objawy centralnych zaburzeń słuchu, a trening słuchowy w znaczący sposób poprawia funkcjonowanie tych dzieci w szkole oraz ich umiejętność czytania. Ze względu na złożoną naturę funkcjonowania mózgu APD może towarzyszyć innym zaburzeniom rozwojowym, takim jak: opóźniony rozwój mowy, specyficzne zaburzenia rozwoju językowego (SLI), zaburzenia uwagi bez nadreaktywności (ADD) lub zaburzenia uwagi z nadreaktywnością (ADHD), specyficzne trudności w nauce oraz dysleksja. Umów się na wizytę diagnostyczną Autor: Pedagogika Specjalna - portal dla nauczycieliOpublikowano: 25 listopada 2018 roku. Zaburzenia przetwarzania słuchowego to termin stosowany w medycynie (audiologii), psychologii i pedagogice dla określenia zespołu objawów wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania wyższych funkcji słuchowych. Jest to upośledzenie zmysłu słuchu pomimo prawidłowej budowy i funkcjonowania uszu. Wynika z niewłaściwej współpracy narządów słuchu z mózgiem, który błędnie rozpoznaje i interpretuje dźwięki docierające do uszu. W efekcie, chociaż słuch człowieka jest prawidłowy, ma on problemy ze zrozumieniem tego, co słyszy. ETIOLOGIA ZABURZEŃ PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO Zaburzenia przetwarzania słuchowego wynikają z mikrouszkodzeń części mózgu odpowiedzialnych za interpretację bodźców akustycznych. Mikrouszkodzenia te mogą mieć różne źródła. Najczęstszymi przyczynami zaburzeń przetwarzania słuchowego są: w okresie prenatalnym: infekcje wirusowe; intoksykacja alkoholem, tytoniem, środkami odurzającymi, lekami; ekspozycja na ołów; nieprawidłowe ułożenie szyi płodu skutkujące jednostronnym uszkodzeniem słuchu; podczas porodu: niedotlenienie i urazy mechaniczne; w okresie postnatalnym: wady słuchu, których rehabilitacja nie przebiega prawidłowo; wysiękowe zapalenia ucha środkowego; zablokowanie przewodu Eustachiusza; nadmierna stymulacja bodźcami słuchowymi; niedotlenienie w czasie snu z powodu przerośniętego migdałka gardłowego; choroby metaboliczne; epilepsja. DIAGNOZA ZABURZEŃ PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO Diagnozę zaburzeń przetwarzania słuchowego stawia lekarz audiolog, ale w proces diagnostyczny powinni być również zaangażowani tacy specjaliści jak logopeda, pedagog, psycholog. Omawiany syndrom można rozpoznać tylko u dzieci, które mieszczą się w normie intelektualnej, mają prawidłowy słuch oraz nie występują u nich deficyty wyższych funkcji poznawczych i językowych. ISTOTA ZABURZEŃ PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO Na zaburzenia przetwarzania słuchowego składa się zespół wielu różnorodnych symptomów. Do najczęściej występujących objawów omawianego syndromu należą: nierozróżnianie podobnych dźwięków mowy; trudności ze zrozumieniem mowy w hałaśliwym otoczeniu; zaburzenia rozumienia mowy zniekształconej; problemy z lokalizacją źródła słyszanych dźwięków; kłopoty z oceną natężenia, wysokości, długości, kolejności słyszanych dźwięków; brak umiejętności selekcjonowania bodźców słuchowych; trudności ze skoncentrowaniem się na bodźcach słuchowych; zaburzenia mowy (nieprawidłowa artykulacja głosek, niewłaściwa wymowa słów); obniżona pamięć słuchowa; deficyty w zakresie uczenia się drogą słuchową; nadwrażliwość na dźwięki; subiektywne odczucie deprywacji w zakresie stymulacji akustycznej. W efekcie wymienionych objawów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego doświadczają wielu poważnych trudności w codziennym funkcjonowaniu, a w szczególności podczas nauki szkolnej. Mylą zbliżone dźwięki, przekręcają podobnie brzmiące wyrazy lub błędnie je wymawiają. Wskutek tego mają kłopoty z analizą i syntezą słuchową, czyli podziałem tekstu na zdania, wyrazy, sylaby, głoski oraz scalaniem głosek, sylab, wyrazów, zdań w tekst. W wyniku tych kłopotów mają także trudności w nauce czytania i pisania, popełniają wiele błędów ortograficznych. Również rozumienie tekstu samodzielnie czytanego na głos bądź słuchanego stanowi dla nich problem. Dlatego też często nie rozumieją wydawanych ustnie dłuższych, złożonych poleceń i instrukcji. Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego charakteryzują również deficyty w zakresie uwagi słuchowej. Nie potrafią właściwie selekcjonować dźwięków, które docierają do nich z otoczenia. Jednakowo reagują na wszystkie sygnały akustyczne, dlatego nawet słabe dźwięki zakłócające dekoncentrują je. Także pamięć słuchowa dzieci cierpiących na zaburzenia przetwarzania słuchowego jest istotnie obniżona. Szybko zapominają o tym, co zostało powiedziane i mają spore trudności z odtworzeniem usłyszanych treści. Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego mogą też przejawiać nieprawidłowości w zakresie wrażliwości na bodźce akustyczne. Bywają nadwrażliwe na dźwięki, drażni je hałas. Aby zrozumieć, co się dzieje w hałaśliwym otoczeniu, muszą szczególnie natężać uwagę, czyli ponosić znaczny wysiłek. Może to powodować u nich niepokój, rozdrażnienie, zmęczenie, bóle głowy. Zdarza się także, że dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego cechuje zbyt niska wrażliwość na sygnały dźwiękowe. Znajdują się w stanie deprywacji akustycznej, z czym próbują sobie radzić poprzez samodzielne wydawanie głośnych dźwięków (podniesiony ton głosu, krzyk), powodowanie hałasu (stukanie przedmiotami) czy wsłuchiwanie się w dźwięki wydawane przez urządzenia znajdujące się w pobliżu (wentylator, odkurzacz). Dzieci dotknięte omawianym syndromem doświadczają także wielu trudności komunikacyjnych. Mają kłopoty w zakresie interpretowania oraz stosowania cech prozodycznych mowy. Niewłaściwie odczytują akcent i intonację usłyszanych komunikatów werbalnych. Trudno im odpowiednio modulować głos podczas wypowiedzi. W efekcie ich mowa jest monotonna i zbyt cicha albo za głośna i nadmiernie dynamiczna. Może to powodować nieporozumienia pomiędzy dziećmi i innymi osobami z ich otoczenia oraz ujemnie wpływać na ich wizerunek w społeczności. Wskutek opisanych problemów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego nie czują się bezpiecznie w swoim otoczeniu. Pomimo zwiększonego wysiłku, nie zawsze właściwie rozumieją sytuację, w której się znajdują. Doświadczają także permanentnego dyskomfortu w zakresie sfery słuchowej. Mają problemy komunikacyjne oraz trudności w nauce szkolnej. Wszystko to jest dla nich źródłem chronicznego stresu i może powodować obniżenie samooceny oraz nieśmiałość. FUNKCJONOWANIE SZKOLNE DZIECI Z ZABURZENIAMI PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO Dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego doświadczają wielu rozmaitych trudności podczas pobytu w szkole. Muszą tu bowiem funkcjonować, komunikować się i uczyć w warunkach zwiększonego hałasu, w obecności wielu bodźców akustycznych, co jest dla nich szczególnie niekorzystne. Dlatego ważne jest, aby zapewnić im możliwie największy komfort w tym zakresie. Możemy to uczynić poprzez eliminowanie zbędnych hałasów w szkole następującymi sposobami: zmniejszenie liczebności klasy, do której uczęszcza uczeń z zaburzeniami przetwarzania słuchowego; umożliwienie dziecku z omawianym syndromem realizacji wybranych przedmiotów w trybie indywidualnym (np. muzyka, język obcy); tworzenie w szkole stref ciszy (wydzielone miejsca na korytarzach, gdzie mogą przebywać uczniowie, którzy potrzebują odpoczynku od bodźców słuchowych); zapewnienie dziecku możliwości wyciszenia się, odpoczynku od nadmiaru wrażeń akustycznych (np. specjalnie przygotowane miejsce, do którego może się udać się nawet podczas lekcji, celem krótkiego odpoczynku); eliminowanie z sal szkolnych urządzeń emitujących intensywne dźwięki (wentylatory, głośno tykające zegary); wyciszenie ścian sal lekcyjnych specjalną pianką, uszczelnienie drzwi i okien, aby nie przepuszczały hałasów z zewnątrz; eliminowanie pogłosu w salach lekcyjnych poprzez wykorzystanie dywanów, zasłon, poduszek; sadzanie dziecka w pobliżu nauczyciela, aby lepiej słyszało jego słowa. W przypadku niektórych dzieci konieczne może być także zastosowanie cyfrowego systemu wspomagającego funkcje słuchowe. Jest to urządzenie składające się z niewielkiego mikrofonu, który nosi nauczyciel oraz małej słuchawki, którą dziecko umieszcza na uchu. System ten wzmacnia głos nauczyciela i pozwala uczniowi lepiej wyróżniać go na tle wszystkich dźwięków, jakie występują w klasie podczas lekcji. W pracy dydaktycznej z dzieckiem cierpiącym na zaburzenia przetwarzania słuchowego nauczyciel powinien postępować zgodnie z następującymi wskazówkami: używać wiele pomocy wizualnych, aby uczeń mógł powiązać to, co słyszy z konkretnymi obrazami; stosować krótkie, proste polecenia i instrukcje słowne; ciągle kontrolować, czy dziecko rozumie wydane ustnie polecenia i instrukcje; nie odpytywać ucznia z czytania głośnego, recytowania, śpiewania na forum klasy; kilkakrotnie powtarzać ustne pytania, polecenia i dawać dziecku więcej czasu reakcję; przeznaczać uczniowi więcej czasu na zbudowanie dłuższych wypowiedzi językowych; umożliwiać dziecku patrzenie na twarz i usta osoby mówiącej; polecenia słuchowe dotyczące pracy zleconej uczniowi uzupełniać o wskazówki wzrokowe. Zaburzenia przetwarzania słuchowego sprawiają dziecku trudności w nauce pisania, opanowaniu ortografii, nauce czytania, nabywaniu nowego słownictwa, zapamiętywaniu ciągów słów (dni tygodnia, miesiące, kolejność liczb, kolejność liter w alfabecie). Dlatego należy uwzględniać ten syndrom na wszystkich przedmiotach szkolnych, a w szczególności podczas lekcji języka polskiego, muzyki, matematyki, języka obcego. Ze względu na duże obciążenie emocjonalne i permanentny stres, jakich doświadczają uczniowie z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, konieczne jest także podejmowanie działań stymulujących ich motywację do nauki, podnoszących samoocenę, wzmacniających pozycję w grupie rówieśniczej. W tym celu, w codziennej pracy z uczniem cierpiącym na omawiany syndrom należy bazować na wzmocnieniach pozytywnych i umożliwiać mu odnoszenie sukcesów na forum grupy. Nie wolno ganić ani zawstydzać takiego dziecka z powodu wolniejszego tempa pracy czy błędów popełnianych w trakcie nauki opartej na kanale słuchowym. POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE WOBEC DZIECKA Z ZABURZENIAMI PRZETWARZANIA SŁUCHOWEGO Zaburzenia przetwarzania słuchowego nie mijają wraz z wiekiem, ale towarzyszą dotkniętej nimi osobie przez całe życie. Dlatego ważne jest, by poddać je właściwym oddziaływaniom korekcyjnym. Nawet pomimo szybkiego podjęcia wieloaspektowej, intensywnej terapii, niemożliwe jest zlikwidowanie symptomów syndromu. Celem oddziaływań podejmowanych wobec dziecka z zaburzeniami przetwarzania słuchowego jest jedynie zmniejszenie objawów, wypracowanie strategii kompensacyjnych wobec istniejących deficytów, usprawnienie funkcjonowania słuchowego i językowego oraz zminimalizowanie wtórnych objawów psychologicznych, takich jak nieśmiałość, zaniżona samoocena, stres. W terapii dziecka cierpiącego na zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą uczestniczyć logopeda, neurologopeda, psycholog, pedagog, terapeuta pedagogiczny. Należy ją rozpocząć jak najszybciej, prowadzić systematycznie, w bezpiecznej, przyjaznej dla dziecka atmosferze. Ważne jest także zaangażowanie w proces rehabilitacji domu rodzinnego i szkoły dziecka, aby zalecone przez specjalistów ćwiczenia były wykonywane także w tych miejscach. Podstawową metodą terapeutyczną w przypadku omawianych zaburzeń jest tzw. indywidualny trening słuchowy. Składają się na niego między innymi ćwiczenia: lokalizacji źródła dźwięków; rozpoznawania dźwięków; różnicowania głośności, długości i wysokości dźwięków; zapamiętywania kolejności usłyszanych dźwięków; rozumienia mowy w obecności werbalnych i niewerbalnych bodźców zakłócających; powtarzania sekwencji słów, zdań w odpowiedniej kolejności; analizy i syntezy słuchowej; uwagi słuchowej; korzystania z cech prozodycznych mowy; rozumienia odsłuchiwanego i samodzielnie głośno odczytywanego tekstu; pisania ze słuchu; naśladowania melodii; różnicowania rytmów; naśladowania rytmu. Dobre rezultaty daje także uzupełnianie indywidualnego treningu słuchowego treningiem grupowym prowadzonym w formie zabaw i gier słuchowo-ruchowych. Tekst powstał w oparciu o następujące materiały: E. Kwaśniok, M. Ławecka: Stymulacja funkcji słuchowych w zaburzeniach centralnych procesów przetwarzania, Forum Logopedyczne, rok 2016, nr 24 A. Paczkowska, J. T. Marcinkowski: Istota zaburzenia przetwarzania słuchowego – niedocenianego problemu zdrowotnego, Hygeia Public Health, rok 2013, tom 48, nr 4 A. Senderski: Rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach przetwarzania słuchowego u dzieci, Otolaryngologia, rok 2014, tom 13, nr 2 T. Zaleski: Centralne zaburzenia słuchu u człowieka, Kosmos. Problemy nauk biologicznych, rok 1998, tom 47, nr 3 Autor: Elżbieta Wika Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli

centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego forum